Tachografy są urządzeniami wymaganymi na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 165/2014, które reguluje obowiązki dotyczące instalacji, używania i kontroli tachografów w transporcie drogowym. Dzięki standaryzacji danych tachograf umożliwia jednolitą interpretację informacji o pracy kierowcy w całej Unii Europejskiej.

Głównym zadaniem tachografu jest rejestrowanie aktywności kierowcy, czyli czasu jazdy, postoju, odpoczynku, czy pozostałych czynności związanych z obsługą pojazdu. Urządzenie to rejestruje również między innymi prędkość. Trzeba pamiętać, że na podstawie zarejestrowanych przez tachograf wykroczeń, funkcjonariusze Inspekcji Transportu Drogowego oraz bliźniaczych zagranicznych instytucji mają prawo do ukarania kierowcy mandatem karnym. Konsekwencje wykroczeń może ponieść również firma transportowa.

Mimo iż wielu kierowców narzeka na ten pręgierz, jakim jest tachograf i przepisy związane z czasem pracy, to nie sposób nie docenić dobrych stron tych rozwiązań. Przede wszystkim dzięki rejestracji aktywności kierowcy, ten jest zmuszony do przerw w jeździe, a także tzw. dobowego oraz weekendowego odpoczynku. Ograniczenia te sprawiają, że spedytorzy czy przewoźnicy nie mogą zlecać transportów, które wymagałyby od kierowcy nieustannej jazdy przez wiele godzin, co mogłoby doprowadzić do przemęczenia kierowcy, a w rezultacie do niebezpiecznych sytuacji na drogach.

Rodzaje tachografów

Dotychczas stosowano trzy główne typy tachografów: analogowe, cyfrowe i inteligentne. Różnią się one zarówno budową, jak i sposobem zapisu danych.

• Tachografy analogowe to starszy typ urządzeń, które zapisują dane na papierowych tarczach. Nadal spotykane w pojazdach sprzed kilku dekad, ale coraz rzadziej dopuszczane w transporcie międzynarodowym.
• Tachografy cyfrowe przechowują dane w pamięci wewnętrznej oraz na kartach kierowców. Są obecnie najczęściej stosowanym rozwiązaniem – umożliwiają precyzyjny odczyt i długoterminową archiwizację danych. Warto zaznaczyć, że istnieją różne rodzaje tachografów cyfrowych, które ewoluują wraz z przepisami UE.
• Tachografy inteligentne (tzw. generacja 2) integrują się z systemami lokalizacji GPS, przekazują dane zdalnie i umożliwiają szybkie kontrole bez konieczności zatrzymywania pojazdu. W transporcie międzynarodowym są już standardem, a właściwie obowiązkiem!

Od 21 sierpnia 2023 r. w nowych pojazdach, które służą w transporcie międzynarodowym, obowiązuje obligatoryjny montaż tachografów inteligentnych drugiej generacji. Ich funkcje obejmują m.in. automatyczne wykrywanie przekroczeń granic i pozycjonowanie GPS co trzy godziny jazdy.

Termin wymiany starych tachografów na nowe II generacji minął 21 sierpnia 2025 roku i dotyczył on pojazdów o DMC powyżej 3,5 t, których pierwsza rejestracja przypadła pomiędzy 15 czerwca 2019 a 21 sierpnia 2023, a których nie wyposażono w inteligentny tachograf drugiej generacji.

Warto dodać, że od 1 lipca 2026 – wszystkie pojazdy ciężarowe o DMC do 3,5 tony, wykonujące transport na terenie UE, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii i Norwegii również będą musiały być obowiązkowo wyposażone w tachograf.

Jak działa tachograf?

Rejestruje dane z kilku czujników pojazdu: impulsatora ze skrzyni biegów, systemu GPS (w wersji inteligentnej) oraz karty kierowcy. Urządzenie automatycznie wykrywa, czy pojazd jest w ruchu, czy stoi, ile trwała przerwa oraz jak szybko poruszał się na danym odcinku.

Kierowca ma obowiązek zalogować się za pomocą swojej karty przed rozpoczęciem jazdy. System przypisuje dane do konkretnej osoby i przechowuje je przez określony czas. Dzięki takiemu rozwiązaniu przedsiębiorstwo ma pełną historię pracy swoich kierowców i pojazdów, co ułatwia planowanie i realizację zadań transportowych.

Kiedy tachograf jest obowiązkowy?

Czy tachograf jest obowiązkowy w każdym pojeździe ciężarowym? Nie. Przepisy precyzyjnie określają, w jakich przypadkach należy go stosować.

Tachografy muszą być zamontowane w pojazdach powyżej 3,5 tony DMC, które są używane do przewozu rzeczy na potrzeby zarobkowe – zarówno w kraju, jak i za granicą.

Natomiast wyjątki obejmują m.in. pojazdy służb ratowniczych, rolnicze oraz niektóre przewozy lokalne, takie jak wywóz nieczystości, czy np. usługi związane z transportem betonu.

Jak prawidłowo odczytywać dane z tachografu?

Prawidłowy odczyt danych z tachografu to umiejętność niezbędna nie tylko dla samych kierowców, ale również pozostałych pracowników firm transportowych, w tym kadry zarządzającej oraz pracowników działów compliance.

Jak sczytać tachograf? W przypadku wersji cyfrowej dane pobierane są za pomocą czytnika i odpowiedniego oprogramowania. Odczyt należy wykonać zarówno z samego urządzenia, jak i z karty kierowcy, gdyż każda z tych pamięci rejestruje inne parametry.

Pojawiające się na ekranie symbole mogą być zagadkowe bez znajomości ich znaczenia. Co oznaczają symbole na tachografie? Są graficzne, uniwersalne i dosyć intuicyjne. Przykładowo: młotek to praca inna niż prowadzenie pojazdu, kwadrat z łóżkiem to odpoczynek, a strzałka to czas jazdy. Umiejętna interpretacja tych oznaczeń pozwala ocenić, czy kierowca przestrzega przepisów dotyczących czasu pracy.

Jak często należy odczytywać dane z tachografu?

Co ile trzeba pobierać dane z karty kierowcy? Tutaj w ostatnich latach za wiele się nie zmieniło. Nadal zgodnie z przepisami, odczytu karty należy dokonywać co najmniej raz na 28 dni. Tachograf pojazdu powinien być odczytywany nie rzadziej niż co 90 dni.

Zaniedbanie tych obowiązków grozi poważnymi konsekwencjami prawnymi i finansowymi. Inspekcja Transportu Drogowego regularnie kontroluje nie tylko dane z urządzeń, ale również częstotliwość ich pobierania i archiwizowania. W przypadku braku aktualnych danych firma może zostać dokładnie skontrolowana i ukarana. Tutaj warto dodać, że kary nakładane wskutek postępowań prowadzonych przez ITD mogą być bardzo dotkliwe!